یادداشتها و چرکنویس های من… یادداشتها ، مطالب ، نکات مهم و کاربردی …
مرحله اول
- خزیدن یک طرفه ۵ دقیقه در روز( ۶۰ تا ۸۰ بار)
- الگوی مناسب خوابیدن شب ها و در استراحت
- تمرین شنوایی ۸ دقیقه
- تمرین بینایی ۸ دقیقه تمرین در هر روز
جمع ۲۱ دقیقه
تمرینات مرحله یک
۱ – خزیدن یک طرفه : از کودک بخواهید سینه خیز رفتن را تمرین کند، به این صورت که روی یک سطح صاف بر روی شکم بخوابد و دست و پایش را به عقب و جلو بکشد تا بتواند روی زمین ساییده شده و جلو برود. شمارش ( ۱- ۲- ۳- …) در منظم و یکنواخت کردن حرکت به او کمک خواهد کرد. به او یادآور شوید که وقتی دست و پای چپ را به جلو می برد ، دست راست و پای راست را به عقب بکشد. چگونگی تغییر فرم بدن را در تمرین خزیدن به او نشان دهید. باید بدنش را نرم و موزون از وضعیت راست به وضعیت چپ تغییر دهد و جا به جا شود. این تمرین را ۵ دقیقه در روز انجام دهد(۶۰ تا ۸۰ بار). بار دیگر به او یادآور شوید که وقتی دست چپ و پای چپ را به جلو می برد، دست و پای راست را به عقب بکشد. سپس از او بخواهید این حرکت را متناوبا تغییر دهد، تا پس از تمرین، بتواند آرام و یکنواخت به نرمی بخزد. سپس به او یاد دهید که هر بار سرش را به سمت دستی که پیش آمده برگرداند و به دستش نگاه کند، یعنی وقتی دست چپ جلو آمده، سر را برگرداند و به آن دست پیش آمده نگاه کند. زمانی که دست راست بالا آید، سر را برگرداند و به دست راست نگاه کند. البته می توان این تمرین را ابتدا به صورت در جا انجام داد، به صورتی که با اشاره شما کودک با توجه به الگوی مناسب به سمت راست، سپس به سمت چپ برگردد. این تمرین را حداقل ۶۰ بار در روز پشت سر هم با کودک انجام دهید. در صورتی که کودک خسته شد به او اجازه دهید بدون این که از جا بلند شود یا حتی بنشیند مدت کمی به همان حالت استراحت کرده، سپس تمرین ها را ادامه دهد. پس از اینکه حرکات کودک موزون و به شکل الگوی ارائه شده گردید، می توان از او خواست که هنگام انجام این حرکات موزون سر بخورد و بر روی زمین به جلو یا عقب سینه خیز رود. البته انتخاب یک سطح صاف، سریدن او را روی زمین راحت تر می کند. مطمئن شوید که گردش سرش را به نرمی انجام می دهد. درواقع وقتی که او درهرخیزش به دستی که جلو آمده نگاه می کند ، و چشمانش را نیز برای این مرحله به کار انداخته است.
۲-وضعیت خوابیدن: هرشب چند بار خوابیدن او را به شکل صحیح فرم دهید. اول عادتش دهید که روی شکم بخوابد، برای این کار هنگام خوابیدن صبرکنید تا هرطور که دلش می خواهد و راحت تراست بخوابد. سپس هرشب یک بار او را به روی شکم برگردانید. وقتی او را عادت دادید به طورطبیعی روی شکم بخوابد، وضعیت بدن و دست و پای او را در الگوی صحیح قرار دهید. این تمرین را هرشب یک بار انجام دهید.
۳-شنوایی: ازدانش آموز بخواهید تا به کمک انگشت دست یا با استفاده از پنبه سوراخ گوش راستش را ببندد تا فقط با استفاده از گوش چپ بشنود. اکنون با او به گونه ای حرف بزنید که مجبور به پاسخ دادن باشد. سپس از او بخواهید گوش چپش را ببندد به طوری که هنگام گفتگو با گوش چپ نشنود و مجددا با او صحبت کنید. با انجام این تمرین، ادراک شنیداری هر دو گوش تقویت خواهد شد. این تمرین را برای هرگوش ۱ دقیقه و۴ بار در روز انجام دهید.کل زمان برای انجام این تمرین درهر روز ۸ دقیقه می باشد.
۴-تمرین بینایی: ازکودک بخواهید که با دست چپ، چشم چپش را ببندد، یک چراغ قوه کوچک و یا یک شی جالب توجه دیگری را در دست راستش بگیرد و در حالی که زاویه آرنج باز است، از او بخواهید که دستش را در جهات مختلف بالا، پایین، دایره وار، به طرفین و با زوایای مختلف حرکت دهد و همزمان به وسیله حرکت دست با چشم راستش نور را تعقیب کند. او باید شی یا نور چراغ قوه را با چشم برتر پیگیری کند و با تکرار این تمرین دست و چشمش را هماهنگ نماید. بار دیگر از او بخواهید که چشم راستش را با دست راست ببندد و یک چراغ قوه یا شی جالب دیگری را در دست چپ بگیرد و آن را درحالی که با چشم چپ تعقیب می کند، به جهات مختلف حرکت دهد. این تمرین هم باید بتواند دست و چشم را نرم و یکنواخت و هماهنگ با هم حرکت دهد. این تمرین را روزی ۴ بار و هر بار برای هر چشم ۱ دقیقه انجام دهید.کل زمان برای انجام این تمرین در هر روز ۸ دقیقه می باشد. تمرینات مرحله یک را حداقل باید ۳ هفته انجام دهید. چنانچه پس از پایان این مدت کودک همه فعالیت ها را درست و ماهرانه انجام داد، مرحله دوم را آغاز کنید و در صورت عدم موفقیت همان تمرین را ادامه دهید. در هر حال باید حداکثر در طی شش هفته کودک قادر به انجام درست و ماهرانه شود.
مرحله دوم
تمرین های این مرحله که به استفاده صحیح از دو طرف بدن مربوط می شود، به این ترتیب است :
۱- چهار دست و پا رفتن با الگوی تقاطعی ۳۰ دقیقه
۲- تمرین شنوایی (گفتار) ۴ دقیقه
۳- تمرین شنوایی (خواندن) ۱۵ دقیقه
۴- تمرین بینایی ۴ دقیقه
جمع ۵۳ دقیقه تمرین در روز
تمرین های مرحله دوم
۱ – چهار دست و پا رفتن تقاطعی : برای انجام این تمرین برای کودک یک زانوبند و در صورت امکان یک کفش نرم تهیه کنید. ابتدا چهار دست و پا رفتن صحیح را به او نشان دهید. پس از او بخواهید تا مانند شما عمل کند. دقت کنید تا کودک دست و زانوی مخالف آن را تقریبا همزمان به زمین نزدیک کند. یعنی کف دست راست همزمان با زانوی پای چپ و بالعکس عمل نماید. به او بیاموزید که به هنگام چهار دست و پا رفتن، به دست جلوی خود نگاه کرده و سر را به آن طرف برگرداند. کف دست ها باید صاف و انگشتان به سمت جلو باشد. زانوها به هم برخورد نکرده و به صورت موازی پیش بروند. در هر گام زانو و دست را از زمین بلند کند و روی زمین نکشد. این تمرین باید روزی سه بار و در دوره های ۱۰ دقیقه ای جداگانه هر روز انجام شود. فاصله های زمانی بین هر یک از ۳ دوره تمرین باید حداقل ۱ ساعت باشد. کل زمان برای انجام این تمرین ۳۰ دقیقه می باشد.
۲ – تمرین شنوایی : تمرین این مرحله به شکل گوش فرادادن کودک به صحبت های گوینده است. در حالی که گوینده موقعیت خود را از یک محل به محل دیگر تغییر می دهد. از کودک بخواهید که روی یک صندلی تقریبا وسط اتاق بنشیند و در حالی که شما آرام آرام در اطراف اتاق قدم می زنید با او صحبت یا مکالمه کنید یا برای او کتاب بخوانید به طوری که در بخشی از مکالمه شما را ببیند و در بخش دیگر نتواند شما را ببیند. این تمرین را ۴ دقیقه در روز انجام دهید.
۳-تمرین بینایی: چراغ قوه یا شی کوچک را در دستی که کودک با آن می نویسد قرار دهید. از او بخواهید درحالی که دستش کشیده و آرنج صاف است آن را به هر سو حرکت داده و به آن نگاه کند.گاهی شی یا چراغ قوه را نزدیک بینی خود آورده وبا دو چشم به آن نگاه کند. به تدریج از فاصله دست و صورت کاسته تا جایی که بتواند به نرمی و موزونی هرچه بیشتر، نور را با چشم تعقیب کند. این تمرین را روزی ۴بار و هر بار ۱ دقیقه انجام دهید. تمرین های مرحله دو را حداقل باید ۳ هفته ادامه دهید. اگر در اواخر هفته سوم کودک به همه فعالیت ها تسلط پیدا کرد می توانید مرحله بعدی را شروع کنید. درغیر این صورت از او بخواهید که تا ۶ هفته انجام دهد. وقتی فرزندتان در اجرای تمام این فعالیت ها موفق شد،گزارش کوتاهی برای پرونده خودتان بنویسید و در آن رفتار و کردار فعلی او را توضیح دهید. بعد از چند روز استراحت به مرحله بعدی بروید.
مرحله سوم
۱-راه رفتن با الگوی تقاطعی ۲۰دقیقه
۲-تمرین شنوایی ۸دقیقه
۳-هماهنگی عمومی بدن ۳۰دقیقه
۴-تربیت بینایی ۸ دقیقه
۵-جهت یابی،راست-چپ ۱۰دقیقه
جمع ۷۶دقیقه تمرین در روز
تمرین های مرحله سوم:
۱-راه رفتن با الگوی تقاطعی:
– نخست خودتان به طرز صحیح راه بروید.(مانند رژه سربازان)
– سپس از کودک بخواهید راه برود و به او یاد بدهید که با پای چپ یک گام برداشته و با دست راست به آن اشاره کند.
– بعد به او بگویید تا با پای راست گام بردارد و با دست چپ به آن اشاره نماید و بالا تنه اش را اندکی به سوی پایی که به آن اشاره میکند برگرداند.
– از او بخواهید تا پنجه هایش (انگشتان پایش) را اندکی به سمت خارج هدایت کند.
– پاها نباید با هم برخورد کرده و حداقل ۲۵ سانتی متر از هم فاصله داشته باشند.
– سرعت حرکت را به تدریج کم سپس به سرعت طبیعی برگردید.
– تمرین را با پای برهنه یا جوراب انجام دهید. این تمرین را روزی ۲۰ دقیقه در دوره های ۱۰ دقیقه ای برای حداقل ۳ هفته ادامه دهید.
۲ – تمرین شنوایی:
الف) تمرین با چشم بسته: چشمان کودک را بسته و او را روی صندلی وسط اتاق بنشانید. سپس در حالی که در اطراف او قدم می زنید با او صحبت کنید. از او بخواهید تا به جایی که تصور می کند شما هستید اشاره نماید.
ب) تمرین با چشم باز: کودک را با چشمان باز روی صندلی نشانده به او بگویید تا به مقابل خود نگاه کند. پشت سر او ایستاده و از او بخواهید تا کلماتی که شما می گویید تکرار کند. تمرین را با کلماتی که آشکارا از یکدیگر متفاوت هستند شروع نموده و سپس به لغات شبیه به هم ادامه دهید. کلمات متفاوت مانند آموزگار و مداد، شبیه به هم مانند سنگ و سگ. تمرین ها را به صورت متنوع به کودک ارایه دهید . مثلا وقتی چند کلمه شبیه به هم می گویید در میانش از کلمات متفاوت استفاده نمایید. اول از کلماتی شروع کنیدکه اختلاف آن ها کاملا واضح است مثل سر و انار. سپس کلمه هایی را انتخاب کنید که شبیه به هم باشند و تشخیص آن ها به آسانی ممکن نباشد مثل سوپ و سوت ، زنگ و سنگ،کفش و کشف. این تمرین را ۴ دقیقه در هر روز ادامه دهید.
۳ – تربیت بینایی: اگر فرزند شما به طور معمول عینک به چشم میزند برای انجام این تمرین از عینکش استفاده کند. یک چراغ قوه ی کوچک یا یک شی در دست خودتان بگیرید . در حالی که آن را در فضا به هر سو می چرخانید به کودک بگویید تا با هر دو چشم به آن نگاه کند ( بدون آن که سرش را حرکت دهد باید به شی در جهات مختلف بالا ، پایین ،چپ و راست نگاه کند) .گاهی در تمرین دست خود را تا نزدیک چشم کودک ببرید . این تمرین را ۴ بار هر بار ۱ دقیقه در هر روز انجام دهید. به تدریج کودک در پی گیری شی در دست شما با دو چشم پیش می رود می توانید زمان این تمرین را کم کنید و به جای آن به اشیایی که شما نام می برید نگاه کند . مثلا به بشقاب نگاه کن ، به سبزی نگاه کن، به پنجره نگاه کن و غیره.
۴ – هماهنگی عمومی: تا آن جا که ممکن است سعی کنید اوقات بیشتری را در خارج از خانه با کودک بازی کنید . بازی هایی که او را وادار به پریدن یا دویدن می کند ، با ارزش تر هستند . مطمین شوید که همواره حالت و الگوی تقاطعی را در این قبیل بازی ها حفظ می کند . روزانه ۳۰ دقیقه را در خارج از خانه صرف فعالیت هایی از قبیل دویدن ، راه رفتن، پریدن ، دوچرخه سواری و غیره نمایید.
۵ – جهت یابی: وقتی که کودک با الگوی تقاطعی راه می رود و یا می دود به او بگویید: به راست، راست و یا به چپ،چپ. شما طوری رفتار کنید که انگار قصد فریب و گول زدن او را دارید و او باید سعی کند که هوشیاری خود را حفظ کند. این تمرین ها را روزانه۱۰ دقیقه ا نجام دهید. وقتی فرزندتان برای سه هفته این تمرین را (تمرینات مرحله ی سوم) ادامه داد و به کسب مهارت در انجام تمام فعالیت ها نایل شد می تواند یک هفته استراحت کند. اگر هنوز مهارت کافی کسب نکرده تمرین ها را ادامه دهید تا کاملا مهارت یابد . اما نباید بیش از شش هفته به طول انجامد . حالا آماده اید که به مرحله ی چهارم بروید .
مرحله ی چهارم
کلیه ی فعالیت های مربوط به برقراری غلبه نیمه کرتکس می باید همزمان انجام یابد و کلیه مناطق مغزی نیازمند حمایت مناطق دیگر هستند . ما دست،چشم یا پا را پرورش نمی دهیم، بلکه ما در واقع نیمی از مغز را باز پروری می کنیم. باز پروری یک منطقه از مغز به تنهایی نمی تواند غلبه نیمی از کرتکس را برقرار سازد. غلبه نیمی از مغز از راه کنش انتخاب دریافتی و ابزاری فزاینده یک طرف بدن برقرار می شود.کودکانی که نمی توانند یک طرفی شوند برای برقراری غلبه مغزی به کمک محیطی فراوانی نیاز دارند. پرورش یک طرفی،که به نوبه خود بازتابی از غلبه مغزی است، پیش نیازی برای گفتار رسا و خواندن می باشد. بنابراین پرورش این رده در دوره پیش درمانی برای گفتار و خواندن انجام می پذیرد. پرورش یک طرفی به این معنی است که یک دست و یک پا ماهر شود و یک چشم غالب گردد و این ها همگی باید در یک طرف بدن قرار داشته باشند(دلاکاتو،ترجمه زرین قلم،۱۳۷۱). اینک به کودک کمک کنید تا برتری جانبی کامل را کسب کند. به این صورت که او باید همواره راست دست،راست پا،راست چشم و راست گوش و یا باید همیشه چپ دست،چپ پا،چپ چشم و چپ گوش باشد. اگر در ارزیابی از رشد کودک یقین حاصل کردید که او کاملا راست برتر و یا کاملا چپ برتر می باشد، دیگر نیازی به انجام تمرین های این مرحله ندارید. در غیر اینصورت تمرین هایی را که برای برتری کامل جانبی او لازم است انجام دهید. یادآوری: در زمان انجام تمرین های این مرحله،گوش کردن به موسیقی،آواز خوانی و زمزمه کردن آهنگ را برای کودک ممنوع کنید. همچنین از او بخواهید در کلیه فعالیت هایش از جمله ورزش، از یک طرف بدنش استفاده کند. مدت لازم برای تمرینات مرحله چهارم نباید کمتر از شش هفته و بیش از ده هفته باشد.
تمرین های مرحله چهارم هیچ محدودیت زمانی لازم ندارد و می تواند در برگیرنده بخشی از کارهای روزمره او در زندگی اش باشد.
فعالیت هایی برتری طرفی:
۱- نوشتن(در صورت لزوم) ۴۰-۱۰دقیقه
۲- پرتاب کردن(در صورت لزوم) ۱۰دقیقه
۳- برتری پا ۱۵دقیقه
۴- برتری گوش ۱۰ دقیقه
۵- چشمک زدن ۴دقیقه
۶- پاییدن ۴ دقیقه
۷- خیره شدن به هدف ۴ دقیقه
۸- دیدن از روزنه ۴ دقیقه
جمع ۸۷-۵۷دقیقه
الف)خوردن: از او بخواهید که لوازم سفره را مانند قاشق،چنگال و لیوان و غیره را با دست برترش بگیرد.
ب)نوشیدن: بر این امر تاکید ورزید که همیشه لیوان را با دست برتر خود نگاه می دارد.
ج)مسواک زدن: مطمئن شوید که او همیشه مسواکش را در دست برتر بگیرد.
د)برداشتن اشیا: دقت کنید که برای برداشتن اشیا دست برترش را به کار برد.
ح)تشخیص حس لامسه: از او بخواهید که چشمش را ببندد و یک شی کوچک مثل کاغذ، سنجاق، روبان و…در دست برتر او بگذارید و از او بپرسید که نام شی را بگوید. او مجبور است که فقط از طریق لمس کردن تشخیص دهد.
۱- نوشتن: نوشتن روی تخته سیاه و با خطی درشت شروع می شود و تدریجا حروف ریزتر شده و سرانجام نوشتن با کاغذ و مداد انجام می گیرد. هر بار ۱۰ دقیقه تمرین نوشتن را انجام دهید. بهتر است روزی چهار بار این تمرین را تکرار کنید.
۲- پرتاب کردن: از او بخواهید یک توپ پلاستیکی کوچک را با دست راستش گرفته و از بالای شانه به سوی شما پرتاب کند. سپس پای راستش را جلو بیاورد. وقتی آموخت که چگونه هنگام پرتاب پای راست را جلو بگذارد، پس از او بخواهید که پرتاب کند. در هنگام پرتاب به دلیل آن که دست شما روی پنجه پای او قرار گرفته، پای راست او حرکت نخواهد کرد و فقط پای چپ امکان حرکت خواهد داشت. به او نشان دهید که هنگام پرتاب پای چپ یک قدم به جلو می رود. به تمرین ادامه بدهید تا به این شیوه پرتاب کردن عادت کند و سرانجام به صورت الگوی تقاطعی پرتاب نماید. برای چپ دست ها، همان تمرین را انجام دهید، فقط دست و پای دیگر را به کار ببرید. تمرین پرتاب کردن را روزی ۱۰دقیقه انجام دهید.
۳- برتری پا: برتری پا با فعالیت های زیر انجام می شود:
– برداشتن مهره با انگشت پایی که تصمیم به برتر کردنش دارید.
– با قرار دادن یک مداد رنگی بزرگ بین انگشت شست پا و انگشت بعدی و از کودک بخواهید مطلبی را روی کاغذ یا زمین بنویسد. امثال این تمرین ها را روزی ۱۵ دقیقه انجام دهید.
۴- برتری گوش:گوش غیر برتر را ببندید و در نزدیک گوش برتر او بنشینید و با او صحبت کنید و یا داستان بخوانید.به تدریج صحبت ها آرام تر شود تا شکل نجوا پیدا کند. می توانید از گوشی یک طرفه استفاده کنید. این تمرین را روزی دو بار، هر بار ۵ دقیقه انجام دهید.
۵– برتری چشم : برای برتر کردن چشم می توانید از چشمک زدن و نگاه کردن از روزنه استفاده کنید. تمرین را ۴ بار، هر بار یک دقیقه در طول روز انجام دهید.
۶- پاییدن : با استفاده از لوله معمولی و با یک ورق کاغذ لوله کرده، به کودک یاد دهید که چشم غیر برترش را ببندد، لوله را به سوی چشم برترش ببرد و از درون لوله به تصویر نگاه کند. این تمرین را ۴ بار، هر بار یک دقیقه در طول روز انجام دهید.
۷- نشانه گیری : یک هدف کوچک رادر انتهای اتاق روی دیوار قرار دهید. این هدف می تواند یک علامت ( × ) در وسط یک ورق کاغذ سفید باشد که روی دیوار آویزان کرده اید. از کودک بخواهید سمت دیگر اتاق ایستاده و در حالی که چشم غیر برترش را بسته است، با انگشت سبابه به سوی هدف معین شده، نشانه گیری کند. چناچه گویی می خواهد با انگشتش به سوی آن شلیک نماید. وقتی که آموخت چگونه هدفی را نشانه گیری کند، یک تفنگ اسباب بازی، که ساچمه هایش از جنس پنبه باشد، برایش خریداری نمایید. حالا او می تواند، در حالی که چشم غیر برترش را پسته نگه می دارد، نشانه گیری و شلیک به هدف را تمرین نماید. بعد از مهارت در این تمرین، به او بیاموزید که هنگام نشانه گیری و شلیک هر دو چشمش را باز نگه دارد. تمرین نشانه گیری و شلیک را برای ۴ بار در روز، هر بار یک دقیقه انجام دهید.
۸- نگاه کردن از روزنه : در وسط یک کاغذ با نوک مداد سوراخی به قطر ۵ میلی متر ایجاد کنید و از او بخواهید درحالی که زاویه آرنج باز و کاغذ را با هر دو دستش دور از صورت نگه داشته است، تمرین را با دو چشم باز شروع کند. از او بخواهید به اشیای مختلف از سوراخ وسط کاغذ نگاه کند و چشم برترش را به کار گیرد. به تدریج که مهارت بیشتری یافت سرعت اشیایی که شما نام می برید و او باید سریعا به آنها نگاه کند افزایش دهید و اشیایی را انتخاب کنید که در فواصل مختلف میدان دید او قرار دارند. این تمرین را روزی ۴ بار، هر بار یک دقیقه انجام دهید. قسمتی از درمان برای کودک، به وجود آوردن فرصت هایی برای یادگیری تجربیات از دست رفته است. از انعطاف پذیری و توانایی های مغز برای رشد، از طریق ایجاد کردن راه های طبیعی موثر جدید جهت ذخیره این تجربیات تازه و برای بازسازی مجدد دستگاه عصبی مرکزی فرد استفاده می شود.(برن، ۲۰۰۶).
